Jak sobie radzić z wypaleniem zawodowym?

Wypalenie zawodowe na pewnym etapie kariery może dotknąć każdego pracownika – bez względu na branżę czy zajmowane stanowisko. Problem ten przynosi wiele negatywnych skutków zarówno zatrudnionej osobie, jak i firmie, w której pracuje.

Wyjaśniamy, co to jest wypalenie zawodowe, jakie są jego przyczyny, objawy i możliwe skutki. Wskazujemy również sposoby na zapobieganie temu zjawisku i radzenie sobie z nim – zarówno z perspektywy pracownika, jak i pracodawcy.

Wypalenie zawodowe – definicja

Wypalenie zawodowe to syndrom utraty przez pracownika entuzjazmu związanego z wykonywaną pracą oraz długotrwałego zmęczenia i spadku motywacji do aktywności zawodowej. Stanowi odpowiedź organizmu na chroniczny stres w miejscu pracy.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe jest spowodowane głównie przez długotrwały stres i przeciążenie pracą, zwłaszcza na skutek nadmiaru obowiązków, zbytniej presji czasowej czy nadmiernej odpowiedzialności.

Pozostałe przyczyny wypalenia zawodowego to m.in.:

• charakter pracy niedostosowany do pracownika – zbyt wysoki lub przesadnie niski poziom wymagań w stosunku do jego potencjału, kwalifikacji i potrzeb (praca zbyt trudna lub monotonna),
• brak możliwości rozwoju w miejscu pracy,
• cechy osobowościowe pracownika – perfekcjonizm, przesadna ambicja, nadmierna wrażliwość, porównywanie się do innych, bierność w działaniu, chwiejność emocjonalna, zależność od innych, pracoholizm, przesadna skłonność do poświęcania się, tłumienie własnych potrzeb, nieumiejętność współpracy czy przyjmowania krytyki,
• zbytnia rywalizacja w środowisku pracy,
• złe warunki lokalowe – np. nadmierny hałas, nieodpowiednie oświetlenie, zbyt niska lub wysoka temperatura,
• mobbing,
• negatywna atmosfera i konflikty w zespole,
• sprzeczność pomiędzy celami firmy a wartościami ważnymi dla pracownika,
• poczucie niesprawiedliwego wynagradzania za pracę,
• brak słownych pochwał ze strony przełożonego,
• zaburzona komunikacja i nieprawidłowy przepływ informacji w miejscu pracy,
• sprzeczne wymagania wobec pracownika,
• autorytarny styl zarządzania,
• nadmierna biurokracja,
• brak informacji zwrotnych.

Wypalenie zawodowe – objawy

Długotrwały stres i wypalenie zawodowe mogą wywoływać u pracowników różne objawy. Zatrudniona osoba może odczuwać chroniczne zmęczenie fizyczne i psychiczne. Często zjawisku wypalenia w pracy towarzyszą: drażliwość, rozkojarzenie, chwiejność emocjonalna, wybuchowość, negatywne myśli, przygnębienie, poczucie winy i obniżona samoocena. Pracownik może także odczuwać bezradność i osamotnienie, poczucie pustki oraz braku perspektyw. 

Inne objawy wypalenia zawodowego to m.in.:

• cyniczna i pesymistyczna postawa,
• zaburzenia snu,
• utrata apetytu i masy ciała,
• myśli samobójcze,
• ból głowy i mięśni,
• brak zainteresowania pracą,
• unikanie kontaktów z ludźmi,
• obojętność wobec współpracowników,
• nieustanny stan napięcia emocjonalnego,
• brak energii do działania.

Możliwe skutki wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe może powodować wiele negatywnych skutków zarówno z perspektywy pracownika, jak i pracodawcy.

Skutki dla pracownika

Głównym skutkiem wypalenia zawodowego jest spadek satysfakcji z wykonywanych obowiązków. Pracownik może mieć problemy z tym, aby odpowiednio gospodarować czasem pracy i utrzymywać wysoki poziom koncentracji. Przedłużający się stan wypalenia w pracy często prowadzi do depresji, stanów lękowych, konfliktów rodzinnych czy zwiększonej podatności na choroby. Pracownik z syndromem wypalenia ma także większą skłonność do sięgania po alkohol, narkotyki i inne używki.

Konsekwencje dla pracodawcy

Skutki wypalenia zawodowego dotykają także pracodawcę. Niekorzystne z jego punktu widzenia są zwłaszcza następujące konsekwencje:

• konflikty w miejscu pracy,
• spadek wydajności pracownika,
• częstsze nieobecności z powodu choroby,
• małe zaangażowanie w wykonywanie obowiązków,
• spadek kreatywności zatrudnionego,
• niechęć do podejmowania inicjatywy,
• wzrost częstotliwości skarg zgłaszanych przez klientów,
• częstsze błędy pracownika i zwiększone ryzyko wypadków w miejscu pracy.

Wypalenie zawodowe – jak sobie radzić?

Zapobieganie wypaleniu zawodowemu leży zarówno w interesie pracownika, jak i zatrudniającego go przedsiębiorcy. 

Jak pracownik może sobie radzić z wypaleniem zawodowym?

Sposoby na wypalenie zawodowe to przede wszystkim: znaleźć czas na odpoczynek, nie brać na siebie zbyt dużo obowiązków oraz nie przesadzać z pracą w godzinach nadliczbowych. Ważne jest rozwijanie swoich pasji i zainteresowań, a także utrzymywanie bliskich relacji z innymi ludźmi.

Inne metody na radzenie sobie z wypaleniem zawodowym przez pracownika to m.in.:

• systematyczna aktywność fizyczna,
• dobry sen, relaks i zdrowy sposób odżywiania,
• częste sprawianie sobie przyjemności,
• delegowanie części obowiązków zawodowych współpracownikom,
• nieodkładanie pilnych zadań na później,
• ustalanie realistycznych celów zawodowych,
• dostrzeganie i docenianie się nawet za najmniejsze sukcesy w pracy,
• unikanie perfekcjonizmu,
• asertywna postawa,
• oddzielanie pracy od życia prywatnego,
• dzielenie się swoimi emocjami z bliskimi, zaufanymi osobami,
• techniki organizacji pracy i zarządzania czasem.

Niestety nie zawsze powyższe sposoby okażą się wystarczające. Jak zatem pokonać wypalenie zawodowe, kiedy dopada bezradność? W takim przypadku warto zwrócić się po pomoc do profesjonalisty – psychoterapeuty, psychiatry lub coacha.

Wypalenie zawodowe – co może zrobić przełożony?

Pracodawca i menadżer również mogą zapobiegać wypaleniu zawodowemu pracowników. Kluczowe jest to, aby dbać o przyjazne środowisko pracy, w którym zatrudnione osoby nie są narażone na długotrwały stres zawodowy i wzajemnie się wspierają.

Wypalenie zawodowe a organizacja pracy

Przełożony powinien stosować nieautorytarny styl kierowania zespołem, który pozwala pracownikom czuć się szanowanymi i docenianymi. Ważne jest, aby zatrudnione osoby miały wpływ na sposób wykonywanej przez siebie pracy oraz mogły realizować zadania zgodne ze swoim zakresem obowiązków, kwalifikacjami, możliwościami i potrzebami. 

Pracownicy będą mniej narażeni na wypalenie zawodowe także wtedy, gdy umożliwi się im otwarte przedstawianie problemów, sugestii i zażaleń. Pomoże również docenianie zatrudnionych – zarówno słowne, jak i poprzez sprawiedliwe wynagradzanie. Ważna jest zarazem przejrzysta komunikacja w zespole, sprawny przepływ informacji, przekazywanie pracownikom wymagań w zrozumiały sposób i udzielanie przejrzystych informacji zwrotnych (feedbacku). 

W zapobieganiu temu syndromowi mogą również pomóc:

• outsourcing pracowniczy – pozwoli odciążyć pracowników z nadmiaru obowiązków, czyli zlecić część zadań zewnętrznej firmie, która specjalizuje się w danym obszarze działalności,
• automatyzacja procesów – powtarzalne, monotonne i czasochłonne zadania mogą wykonywać maszyny i oprogramowanie komputerowe,
• work-life balance w firmie – pozwala pracownikom zachować równowagę między życiem zawodowym a prywatnym, m.in. poprzez elastyczne godziny pracy, finansowanie wycieczek rodzinnych czy możliwość pracy zdalnej,
• dodatkowy urlop dla pracowników,
• ograniczenie nadgodzin w pracy,
• karty sportowe, które zachęcają zatrudnionych do aktywności fizycznej,
• strefy relaksu i pokoje gier w miejscu pracy,
• komfortowe warunki pracy – m.in. poprzez inwestycję w wygodne meble biurowe, sprawny sprzęt, maszyny czy komputery,
• warsztaty i szkolenia dla pracowników – np. dotyczące radzenia sobie ze stresem, organizacji pracy czy asertywności,
• benefity pozapłacowe w firmie, np. prywatna opieka medyczna czy samochód służbowy.