Strefy czystego transportu w Polsce. Wszystko, co trzeba o nich wiedzieć

Już od 1 lipca 2024 roku zacznie funkcjonować pierwsza strefa czystego transportu w Polsce, po której będą mogły poruszać się tylko pojazdy spełniające określone normy. Będzie ona obowiązywać na określonym obszarze Warszawy. W najbliższych kilku latach SCT najprawdopodobniej powstaną również w innych dużych miastach naszego kraju.

Sprawdź, czym są strefy czystego transportu i jakie wprowadzają ograniczenia dla kierowców. Dowiedz się, kto i na jakich zasadach może do nich wjeżdżać, co grozi za zignorowanie zakazów oraz jakie są wyjątki od wymogów SCT. Poznaj również plany dotyczące wdrażania stref w polskich miastach.

Co to jest strefa czystego transportu i jakie są cele jej wprowadzenia?

Strefa czystego transportu (SCT) to powierzchnia wyznaczona w centrum miasta, która jest dostępna wyłącznie dla pojazdów spełniających wymagane normy emisji spalin według europejskiego standardu Euro. Możliwość ustanawiania takich stref wprowadziła nowelizacja Ustawy z dnia 11 stycznia 2018 roku o elektromobilności i paliwach alternatywnych – prezydent podpisał ją 7 grudnia 2021 roku. Od 29 sierpnia 2018 w Polsce obowiązuje znak strefa czystego transportu. Jeśli kierowca wjedzie do utworzonej SCT pojazdem, który nie spełnia wymaganych norm, grozi mu grzywna do 500 zł.

Strefy czystego transportu mają na celu redukcję emisji dwutlenku węgla, tlenków azotu i innych substancji, które zanieczyszczają środowisko. Samorządy wprowadzają SCT, aby ograniczyć problem smogu i nadmiernego hałasu w centrach miast. Wyznaczanie takich obszarów przyczynia się do spowolnienia zmian klimatu oraz poprawy jakości życia mieszkańców. Pozwala także zmniejszyć koszty opieki zdrowotnej i przyspieszyć elektryfikację pojazdów. Sprzyja również promocji innych ekologicznych form transportu – np. jazdy rowerem, hulajnogą czy środkami zbiorowej komunikacji miejskiej.

Wymogi SCT – jakie samochody mogą wjechać do strefy czystego transportu?

Do stref czystego transportu mogą wjeżdżać wszystkie auta, które spełniają odpowiednie normy emisji spalin euro wymagane przez samorząd w danym mieście. Są one ściśle powiązane z datą produkcji pojazdu. Dostęp do SCT mają więc samochody bez względu na rodzaj napędu, w tym niskoemisyjne auta z silnikiem LPG, diesla, benzynowym czy hybrydowym. Władze miast mogą umożliwić odpłatny wjazd do stref czystego transportu pojazdom, które nie spełniają norm. Jednorazowa opłata może wynieść maksymalnie 2,5 zł za godzinę, natomiast miesięczny dostęp nie więcej niż 500 zł.

Samorząd ma także prawo, aby umożliwić wjazd do strefy określonym pojazdom, które nie spełniają norm emisyjnych. Należą do nich m.in.:

• pojazdy służb mundurowych i ratowniczych,
• pojazdy służb drogowych,
• autobusy szkolne,
• samochody służące do transportu osób niepełnosprawnych,
• pojazdy specjalistyczne.

Nowelizacja Ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych wprowadza obowiązek umieszczenia zielonej naklejki strefa czystego transportu w lewym dolnym rogu przedniej szyby samochodu. Naklejkę taką wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Znajdują się na niej następujące dane: 

• rok produkcji pojazdu, 
• rodzaj paliwa, 
• numer rejestracyjny samochodu,
• nazwa miasta, które wydaje nalepkę,
• oznaczenie SCT.

Strefy czystego transportu – od kiedy będą obowiązywać w Polsce?

Obecnie (czerwiec 2024) w Polsce nie funkcjonują żadne strefy czystego transportu. Już niebawem mogą one jednak pojawić się w wielu miastach – w związku z planowaną nowelizacją ustawy o strefach czystego transportu. Jak wynika z wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, rząd przyjmie jej projekt w czwartym kwartale 2024 roku. Jeśli dokument wejdzie w życie, każde polskie miasto zamieszkiwane przez więcej niż 100 tys. mieszkańców będzie musiało utworzyć SCT, gdy przekroczy dopuszczalną normę emisji dwutlenku azotu (NO2). 

Strefa czystego transportu w Warszawie

Warszawska strefa czystego transportu zacznie obowiązywać już od 1 lipca 2024. Ograniczenia będą dotyczyć powierzchni 37 km2 – centrum miasta oraz przylegających obszarów Grochowa, Saskiej Kępy, Pragi, Ochoty i Woli. Władze wprowadzą warszawską SCT w pięciu etapach od 2024 do 2032 roku. W latach 2024-2025 do strefy nie wjadą:

• samochody z silnikiem diesla niespełniające normy Euro 4 – wyprodukowane przed 2005 rokiem,
• samochody benzynowe niespełniające normy Euro 2 – wyprodukowane przed 1997 rokiem.

Następnie dopuszczalne normy emisji będą stopniowo zaostrzane co 2 lata – aż do 2032 roku, kiedy do SCT będą mogły wjeżdżać auta z silnikiem benzynowym normy Euro 6 i samochody z silnikiem Diesla normy 6d. Niektóre osoby mogą korzystać z wyłączenia od ograniczeń, w tym:

• osoby mieszkające i odprowadzające podatki w Warszawie,
• przedsiębiorcy z siedzibą w stolicy,
• seniorzy od ukończenia 70. roku życia,
• osoby, które dysponują europejską kartą parkingową dla niepełnosprawnych.

Oprócz tego władze Warszawy dopuszczają okazjonalne wyjątki od spełniania wymagań strefy w związku z sytuacjami losowymi, np. dojazdem do szpitala – maksymalnie cztery dni w roku.

Strefa czystego transportu w Krakowie

Strefa czystego transportu w Krakowie zgodnie z planami miała również obowiązywać od lipca 2024 roku – na terenie całego miasta z wyjątkiem dróg ekspresowych i autostrad. Wprowadzenie SCT opóźni się jednak ze względu na uchylenie uchwały przez Sąd Administracyjny – z uwagi na brak precyzyjnego określenia obszaru strefy, a także zbyt dużą uciążliwość ograniczeń dla kierowców. Władze planują wkrótce opracować nowy, poprawiony projekt.

Strefa czystego transportu we Wrocławiu

Władze Wrocławia chcą uruchomić strefę czystego transportu w 2025 roku. Według wstępnych planów ma ona objąć około 6% obszaru miasta – m.in. centrum, Kleczków, Stare Miasto, Ołbin, Nadodrze, Przedmieście Świdnickie, Przedmieście Oławskie, Plan Grunwaldzki i część osiedla Szczepin. Ograniczenia będą wprowadzane stopniowo i początkowo mają dotyczyć najstarszych samochodów z silnikiem Diesla.

Strefa czystego transportu – Katowice i inne duże miasta w Polsce

Wiele innych polskich miast obecnie analizuje możliwość wprowadzenia strefy czystego transportu, w tym Gliwice, Lublin, Rzeszów, Toruń, Łódź czy Poznań. Najprawdopodobniej w najbliższym czasie nie powstanie strefa czystego transportu w Katowicach, ponieważ władze tego miasta nie mają takich planów.

Strefy czystego transportu – bariery i kontrowersje

Zapowiedziom wprowadzenia stref czystego transportu w Polsce towarzyszą głosy sprzeciwu ze strony części kierowców i przedsiębiorców. Wynikają one głównie z obaw o wysokie koszty wymiany samochodów na nowe, niskoemisyjne modele, dostosowane do wymogów strefy. Aby uniknąć jednorazowego wydawania sporej kwoty gotówki, warto rozważyć możliwość wynajęcia pojazdu – w ramach leasingu (w tym leasingu samochodu elektrycznego) lub najmu długoterminowego.