Czy franczyza to dobry pomysł na biznes?

Wielu przedsiębiorców myśląc o kolejnym biznesie, niekoniecznie chce startować w tej samej branży, w której się specjalizuje. Taki pomysł wcale nie musi być skazany na porażkę, a każde doświadczenie w biznesie jest lepsze niż żadne. Jednak zamiast rzucać się na głęboką wodę, niektórzy wolą zaanektować wypróbowany patent na biznes – takim rozwiązaniem może być franczyza.

Na czym polega franczyza? Definicja i geneza pojęcia

Zanim przejdziemy do szczegółów związanych z rozwijaniem tego pomysłu na biznes, odpowiedzmy na podstawowe pytanie: co to jest franczyza? 

Pojęcie to pochodzi od francuskiego słowa „franchise”, które oznacza po prostu „koncesję”. Franczyza jest zatem formą wypożyczenia – franczyzobiorca w zamian za prawa do korzystania z nazwy, logo, know-how oraz szeregu innych udogodnień i praw, zobowiązuje się przestrzegać zapisów umowy franczyzy. To relacja biznesowa mająca swoje plusy i minusy, zarówno dla franczyzobiorcy, jak i dla franczyzodawcy.

Zgodnie z definicją, franczyza to rodzaj współpracy gospodarczej pomiędzy samodzielnymi pod względem prawnym i finansowym podmiotami, tj. pomiędzy franczyzodawcą i franczyzobiorcami. Franczyzodawca nadaje swoim franczyzobiorcom prawo, jak i nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności gospodarczej w zgodzie z autorską koncepcją franczyzodawcy oraz ponoszenia opłat na jego rzecz. 

Franczyza w Polsce

Z przeprowadzonego przez TNS badania z sierpnia 2017 roku wynika, że aż 80% Polaków nie zna lub nie rozumie słowa “franczyza”. Jednak ci przedsiębiorcy, którzy już prowadzą firmę na licencji, bez wahania poleciliby taką formę biznesu. Obecnie w naszym kraju działa przynajmniej 700 aktywnych systemów franczyzowych, które zaczęły się rozwijać od początku lat 90. ubiegłego wieku. 

Jak każde przedsięwzięcie, tak i franczyza niesie ze sobą zarówno szanse, jak i zagrożenia. Nie jest też modelem biznesowym gwarantującym sukces “z automatu”. Pomimo tego polski rynek wykazuje na tym polu dużą dynamikę. Dane Polskiej Organizacji Franczyzodawców mówią o wzroście rynku franczyzowego (do końca roku 2016) w ciągu ostatnich 13 lat z 50 do ponad 900 firm. Polacy najczęściej franczyzują rodzime marki, ze szczególnym uwzględnieniem branży gastronomicznej, ale także spożywczej i odzieżowej.

Znanymi przykładami franczyz są takie sieci jak chociażby McDonald’s (posiadający już ponad 400 lokali w całej Polsce), Bobby Burger, Da Grasso, Żabka, Lewiatan, Komfort czy Kosmetyczne Instytuty Dr Irena Eris. 

Jakie wyróżniamy rodzaje franczyzy?

Ze względu na rodzaj działalności, przekazanie know-how czy sposób organizacji systemu, możemy wyróżnić różne rodzaje franczyzy. Warto się z nimi zapoznać, rozważając własny biznes na licencji, aby wiedzieć, czego można oczekiwać w poszczególnych przypadkach. 

Podział według rodzaju działalności:

• Franczyza dystrybucyjna (inaczej handlowa) – franczyzodawca udostępnia franczyzobiorcy swoje know-how w postaci asortymentu towarów oraz wiedzy, jak je sprzedawać. Franczyzobiorca oznacza prowadzony przez siebie punkt handlowy znakiem towarowym franczyzodawcy oraz korzysta ze wsparcia w zakresie wizualizacji sklepu, wyboru asortymentu, szkolenia personelu, obsługi klienta i marketingu.
• Franczyza usługowa – franczyzodawca udostępnia franczyzobiorcy swoje know-how w postaci receptury i procedury wykonywania danej usługi. Podobnie jak w przypadku franczyzy dystrybucyjnej, franczyzobiorca korzysta ze znaku towarowego franczyzodawcy oraz dodatkowej pomocy przy szkoleniach czy promocji oferty. 

Według rodzaju przekazywanego know-how:

• Franczyza dystrybucji produktu – to rodzaj franczyzy, w której producent lub dystrybutor udostępnia franczyzobiorcy swoje know-how w postaci asortymentu produktów lub usług, a franczyzobiorca ma prawo do sprzedaży wskazanego asortymentu.
• Franczyza koncepcji działalności – w tym rodzaju franczyzy franczyzodawca przekazuje franczyzobiorcy swoje know-how w postaci pełnej koncepcji prowadzenia działalności. Franczyzobiorca otrzymuje więc wiedzę związaną nie tylko ze sprzedażą produktu czy wykonywaniem usługi, ale dotyczącą prowadzenia całego przedsiębiorstwa.

Według organizacji systemu:

• Franczyza bezpośrednia – umowa franczyzy zawierana jest bezpośrednio między franczyzodawcą i franczyzobiorcą. Franczyzodawca sam świadczy na rzecz biorcy licencji usługi opisane w umowie oraz sam wypełnia wszystkie czynności, umożliwiające prawidłowe funkcjonowanie przedsiębiorstwa. To najprostszy i najczęstszy sposób rozwoju systemu franczyzowego.
• Franczyza wielokrotna – franczyzobiorca wielokrotny uzyskuje wyłączność na tworzenie na określonym terenie jednostek systemu franczyzowego. Ze swej strony zobowiązuje się on zazwyczaj do utworzenia określonej liczby jednostek w terminie wyznaczonym w umowie franchisingu.
• Master franczyza – franczyzodawca udziela franczyzobiorcy (zwanego w tym wypadku master franczyzobiorcą) wyłączności na korzystanie z jego pakietu franczyzowego w prowadzeniu działalności na danym terenie. W tym przypadku franczyzobiorca przejmuje wiele z obowiązków franczyzodawcy, a ponadto uzyskuje prawo do rekomendowania zmian w umowie franczyzy i w pakiecie franczyzowym. 
• Przedstawicielstwo regionalne – przedstawiciel regionalny to osoba lub firma, która na danym terytorium ma wyszukiwać nowych franczyzobiorców i świadczyć pewne usługi tym już funkcjonującym. Nie ma jednak prawa do podpisywania umów franczyzowych. Do obowiązków przedstawiciela regionalnego należą reklama lokalna, szkolenia i nadzór nad franczyzobiorcami.

Zobowiązania franczyzobiorcy

Warto pamiętać, że do obowiązków franczyzobiorcy (oprócz szeregu zobowiązań biznesowych) należy przede wszystkim uiszczanie regularnych opłat, a także odprowadzanie określonego w umowie procentu obrotów. Ważne jest również zgromadzenie odpowiedniego kapitału na start. 

Zdecydowanie się na biznes oparty na franczyzie oznacza również prowadzenie działalności w określony sposób, zgodnie z polityką i koncepcją franczyzodawcy. Franczyzobiorca musi się liczyć z poufnością informacji oraz przestrzeganiem standardów obowiązujących w całej sieci. Chociaż ta forma prowadzenia biznesu ogranicza samodzielność w działaniu i uwzględnia kontrole franczyzodawcy, nadal jest na tyle kuszącym pomysłem na własny interes, że wiele osób decyduje się na franczyzę. 

Logo to nie wszystko – jakie korzyści biznesowe daje franczyza?

Główną zaletą dla franczyzobiorcy jest bezpieczeństwo, które wynika z faktu zakupienia gotowego modelu biznesowego. Marka, która jest kojarzona, ma już ugruntowaną pozycję na rynku i jest szeroko znana grupie odbiorczej, startuje z zupełnie innego poziomu niż nikomu nieznany brand. 

Oprócz znaku towarowego, franczyzobiorca otrzymuje także (a może przede wszystkim) know-how, fachową pomoc oraz korzyści wynikające z wiedzy i doświadczenia franczyzodawcy. Pomoc zwykle obejmuje: wsparcie przy ustaleniu asortymentu, dobór lokalizacji, kontrole biznesowe, szkolenia dotyczące księgowości i rekrutacji pracowników. 

Rozważając franczyzę jako pomysł na biznes każdy powinien odpowiedzieć sobie, czy preferuje komfort za cenę procentu, jaki musi oddawać franczyzodawcy i szeregu obowiązków wobec niego, czy może ceni sobie własną niezależność na tyle, żeby w tę formę biznesu nie inwestować. Warto przy tym pamiętać, że franczyza polega przede wszystkim na współpracy zainteresowanych stron, a nie na wydawaniu i przyjmowaniu rozkazów – choć również wymaga dyscypliny i umiejętności zarządzania.