Split payment – na czym polega mechanizm podzielonej płatności?

Split payment funkcjonuje w Polsce od lipca ubiegłego roku, jednak z dniem 1 listopada 2019 roku model podzielonej płatności utraci dobrowolny charakter i stanie się obowiązkowy dla przedsiębiorców prowadzących działalność we wskazanych branżach. Kogo dotyczy obowiązkowy split payment i co grozi firmom, które nie zastosują się do nowych zasad?

Split payment, czyli mechanizm podzielonej płatności, odnosi się do płatności objętych podatkiem VAT i dotyczy jedynie transakcji B2B (business-to-business), których wartość wynosi minimum 15 000 brutto. Model split payment opiera się na podziale płatności za wystawioną fakturę, zgodnie z którym kwota netto ma trafiać na konto firmowe przedsiębiorcy, natomiast kwota naliczonego podatku VAT znajdzie się na rachunku VAT przynależnym do danego konta.

System podzielonych płatności w praktyce funkcjonuje od 1 lipca 2018 roku – czynni podatnicy VAT bez względu na wielkość prowadzonej firmy mogli dobrowolnie korzystać z mechanizmu podzielonej płatności. Z dniem 1 listopada 2019 roku zgodnie z Ustawą z dnia 9.08.2019 r. o zmianie ustawy o VAT oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1751), split payment stanie się obowiązkowy dla transakcji zawartych pomiędzy podatnikami B2B dotyczących towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15.

Split payment w praktyce

Główną przyczyną wprowadzenia obowiązku split payment, na którą wskazuje Ministerstwo Finansów, jest przeciwdziałanie nieprawidłowościom i uszczelnienie systemu podatkowego. Mechanizm podzielonych płatności ma za zadanie zapobiegać wyłudzeniom podatku VAT – będzie obligatoryjny m.in. dla firm, których dotyczy odwrotne obciążenie (przerzucenie obowiązku rozliczania podatku ze sprzedawcy na nabywcę), czyli np. usług budowlanych, sprzedaży elektroniki, alkoholu czy wyrobów tytoniowych.

Obowiązek split payment powstaje, gdy spełnione są wszystkie poniższe warunki:

• transakcja jest zawarta pomiędzy podatnikami (transakcja B2B),
  
• obowiązek podatkowy/dostawa towaru/świadczenie usług i data wystawienia faktury przypada po 31 października 2019 roku,
  
• wartość transakcji wynosi minimum 15 000 brutto,
  
• co najmniej jedna z pozycji zawartych na fakturze została wyszczególniona w załączniku 15 znowelizowanej Ustawy o VAT.

Obowiązek split payment nie dotyczy transakcji realizowanych w ramach umów o partnerstwie publiczno-prywatnym, jeżeli sprzedawca na dzień dokonania dostawy był partnerem prywatnym, z którym podmiot publiczny zawarł umowę o partnerstwie. 

Rachunek dedykowany podzielonym płatnościom

Split payment nakłada na banki obowiązek otworzenia do każdego konta firmowego dedykowanego podzielonym płatnościom dodatkowego rachunku VAT. Przedsiębiorca nie może zasilać rachunku VAT środkami z głównego rachunku rozliczeniowego. Na rachunek VAT ma trafiać kwota podatku z opłacanej faktury, a zgromadzone środki zasadniczo mogą służyć jedynie do opłacania:

• należnego podatku VAT (podatku płaconego do Urzędu Skarbowego na podstawie deklaracji podatkowej),
  
• naliczonego podatku VAT (podatku z faktur wystawionych przez kontrahentów będących płatnikami VAT),
  
• podatku dochodowego,
  
• podatku akcyzowego,
  
• należności celnych,
  
• składek ZUS.
  

Środki z rachunku VAT mogą zostać przeniesione na konto firmowe wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach za zgodą Urzędu Skarbowego (art. 108b ust.1). Naczelnik urzędu powinien udzielić odpowiedzi na złożony wniosek w ciągu 60 dni.

Obowiązki sprzedawcy

Przedsiębiorcy, których dotyczy obowiązek stosowania systemu split payment są zobowiązani do dodawania na wystawianych fakturach adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”. Fakturę wystawioną bez wymaganego oznaczenia należy skorygować za pomocą faktury korygującej.

Brak wymaganej adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” skutkuje ustaleniem przez Urząd Skarbowy sankcji podatkowej w wysokości 30% kwoty podatku wykazanego na danej fakturze. Sankcja naliczana jest od wartości podatku VAT od towarów/usług wymienionych w załączniku nr 15 do Ustawy o VAT.

Przedsiębiorca może uniknąć konsekwencji, jeśli poinformuje kontrahenta o zaniedbaniu, a należność zostanie opłacona z zastosowaniem split payment.

Obowiązki nabywcy

Nabywca, który otrzymał fakturę z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności” ma obowiązek uregulowania należności w systemie split payment. Zobowiązanie dotyczy jedynie kwoty należności z tytułu nabycia towarów/usług zawartych w załączniku nr 15 do Ustawy o VAT – nabywca decyduje, czy cała należność zostanie uregulowana z zastosowaniem podzielonej płatności, czy jedynie wymagane pozycje.

Jeśli faktura nie zawiera adnotacji o split payment, to na nabywcy spoczywa obowiązek zweryfikowania konieczności wykorzystania metody podzielonej płatności. 

Jeśli nabywca nie ureguluje należności za pomocą podzielonej płatności, zostanie ukarany sankcją podatkową w wysokości 30% od kwoty podatku zawartego na fakturze (art. 108a ust. 7 Ustawy o VAT). Nabywca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą może otrzymać grzywnę w wysokości do 720 stawek dziennych, czyli nawet 21,6 mln zł. Pominięcie split payment oznacza także brak możliwości wliczenia kwoty z danej faktury w koszty podatkowe.

Aby nabywca uniknął konsekwencji niezastosowania split payment, sprzedawca powinien rozliczyć w ewidencjach VAT całą kwotę podatku wynikającą z faktury.

Za pomocą noty korygującej nabywca może poprawić błędy związane z danymi formalnymi czy zaniedbaniami merytorycznymi na otrzymanej fakturze.

Split payment – korzyści podzielonej płatności

Przedsiębiorcy korzystający ze split payment mogą zawnioskować o przyspieszenie terminu zwrotu różnicy pomiędzy podatkiem należnym a naliczonym – czas oczekiwania może zostać skrócony z 60 do 25 dni (art. 87 ust. 6a i 6b). Firma nie musi spełniać dodatkowych warunków, wystarczy wypełnienie deklaracji podatkowej VAT-7 i zgłoszenie chęci otrzymania zwrotu na rachunek VAT.

Korzystanie ze split payment rozumiane jest jako dochowanie staranności podczas zawierania transakcji, dlatego podatników nie dotyczą konsekwencje związane z „odpowiedzialnością zbiorową” (art. 108c i 108d).

Przedsiębiorcom nie będą grozić odsetki za zwłokę czy dodatkowe zobowiązania podatkowe w przypadku:

• zaniżenia kwoty podatku należnego,
  
• zawyżenia kwoty podatku do zwrotu,
  
• niezłożenia deklaracji podatkowej,
  
• niezapłacenia należnego podatku VAT.
  

Przedsiębiorcy, którzy zapłacą należność przed wyznaczonym terminem mogą również zapłacić mniejszy podatek VAT – kwota ulgi uzależniona jest od stopy referencyjnej NBP.

Wady systemu split payment

Największą wadą mechanizmu split payment jest możliwość utracenia płynności finansowej. Podział środków na kwotę netto i wartość podatku VAT uniemożliwia przedsiębiorcom wykorzystanie otrzymanej kwoty podatku na bieżące zobowiązania (wypłatę wynagrodzeń, uregulowanie zobowiązań itp.) czy realizację inwestycji i może doprowadzić do powstania problemów finansowych firmy.

Model podzielonej płatności zakłada, że kwota podatku trafia na dodatkowy rachunek VAT, z którego środki można przenieść na konto firmowe jedynie po uzyskaniu zgody z Urzędu Skarbowego. Czas oczekiwania na decyzję urzędu wynosi do 60 dni od daty złożenia wniosku w tej sprawie.

Płatność w systemie split payment wiąże się także z ryzykiem błędu, ponieważ to na kontrahencie spoczywa obowiązek wpisania do formularza przelewu dokładnej kwoty podatku VAT oraz wartości netto.

Niedogodnością związaną ze split payment jest także konieczność upewnienia się, czy kontrahent posiada rachunek dedykowany podzielonym płatnościom. Podatnicy działający w branżach wyszczególnionych w załączniku 15 Ustawy o VAT oraz ich nabywcy są zobowiązani do posiadania firmowego rachunku bankowego. Jeśli firma w celu rozliczania transakcji firmowych korzysta z rachunku osobistego przedsiębiorcy (ROR), przesłanie kwoty podatku metodą podzielonej płatności nie jest możliwe. Zwrócone środki zostają zaksięgowane na rachunku VAT, a przedsiębiorca nie może nimi swobodnie dysponować.