Polska gospodarka w III kwartale 2016 r. – szanse i zagrożenia

Najnowszy raport GUS dotyczący dynamiki PKB pokazuje, że tempo rozwoju polskiej gospodarki wyraźnie zwolniło.

Opublikowane pełne dane GUS o dynamice PKB w III kwartale 2016 roku pokazały wyraźne wyhamowanie tempa rozwoju naszej gospodarki. Zgodnie z nimi wzrost gospodarczy w ubiegłym kwartale wyniósł 2,5% r/r (2,1% r/r wg danych wyrównanych sezonowo), po 3,1% r/r w II kw. To najgorszy wynik od 3 lat.

Analizując strukturę wzrostu gospodarczego w III kwartale wyraźnie widać konkretne tendencje:

• Wydatki konsumentów przyspieszyły zgodnie z oczekiwaniami: do 3,9% r/r z 3,3% dla II kwartału (do 4,2% r/r z 2,9% r/r wg danych wyrównanych sezonowo).
• Bardzo mocno spadły nakłady brutto na środki trwałe: o 7,7% r/r vs spadek o 5,0% r/r w II kwartale br. (-7,3% r/r vs -4,1% r/r wg danych odsezonowanych).
• Eksport netto nie ma już pozytywnego wpływu na wzrost PKB: negatywna kontrybucja na poziomie -0,3 pp. w III kw. przy jeszcze  +1,0 pp. w II kwartale. Ten czynnik najmocniej zaważył na obniżenie dynamiki PKB w stosunku do obserwowanej w II kwartale.

Wzrost gospodarczy

III kwartał pokazał, że Program 500+ zadziałał – po 6 kwartałach stabilnego wzrostu o ok. 3 proc. r/r, konsumpcja prywatna wyraźnie przyspieszyła. Niestety jednocześnie zauważalne jest istotne pogłębienie spadków inwestycji. To drugie wynika przede wszystkim z załamania inwestycji publicznych i jest raczej przejściowym efektem obecnej przerwy w wydatkowaniu środków unijnych.

Z trzech dotychczasowych motorów rozwoju polskiej gospodarki (inwestycji, wydatków konsumentów i eksportu), tak naprawdę wzrost gospodarczy ratują w tej chwili sami konsumenci. Można oczekiwać, że dynamika PKB w IV kw. 2016 wyhamuje do ok. 2,0% r/r. Głównymi czynnikami determinującymi tak niski odczyt będą utrzymanie spadków inwestycji publicznych i słabsze październikowe dane dotyczące miesięcznej aktywności w gospodarce (produkcja przemysłowa i budowlana oraz sprzedaż detaliczna).

Z drugiej strony wzrost gospodarczy będzie podtrzymany przez rosnące w tempie ok. 4 proc. r/r wydatki konsumentów. Finalnie, przełoży się to na całoroczny wzrost gospodarczy na poziomie 2,6% w 2016.

Utrzymanie wysokiej dynamiki konsumpcji prywatnej w najbliższych miesiącach jest determinowane przez dobrą sytuację na rynku pracy. Od czterech lat obserwujemy stopniowy spadek stopy bezrobocia i trend ten jest wciąż kontynuowany.

Rynek pracy

Na koniec października stopa bezrobocia rejestrowanego spadła do 8,2%, co było najniższym odczytem od maja 1991 roku.

Równolegle, wyraźnie rośnie dynamika zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw 10+. W październiku wyniosła ona 3,1% r/r, po 3,2% r/r we wrześniu i średnio 2,8% r/r za I-VIII. W stosunku do września zatrudnienie w październiku wzrosło o  7,6 tys. etatów, istotnie powyżej średniej za poprzednie 5 lat w tym miesiącu. Rosnąca ilość ofert zatrudnienia w urzędach pracy oraz plany pracodawców wyraźnie wskazują, że trend ten będzie kontynuowany.

Stopniowy wzrost zatrudnienia w firmach oraz realna dynamika wynagrodzeń utrzymująca się w tym roku na średnim poziomie ok. 5% r/r powodują, że realny fundusz płac w sektorze przedsiębiorstw 10+ rósł do października w tempie 8,1% r/r. Stawarza to mocne podstawy do przyspieszenia wzrostu konsumpcji pod wpływem Programu 500+, tym bardziej, że nastroje konsumentów są w tej chwili najlepsze w historii. Opisuje je bieżący wskaźnik ufności konsumenckiej (BWUK). Jedną ze składowych tego wskaźnika jest ocena zmiany sytuacji finansowej gospodarstwa domowego w ciągu ostatnich 12 miesiącach. Po raz pierwszy w historii badań wartość ta była dodatnia (symboliczne +0,4 pkt.), co oznacza, że w końcu więcej niż połowa Polaków przyznała się w badaniu, że jej się poprawiło.

Produkcja przemysłowa

Średnia dynamika produkcji przemysłowej za okres I-X 2016 wyniosła 3,1% r/r w warunkach wyrównanych sezonowo, kształtując się poniżej naszych oczekiwań na poziomie ok. 4,5% r/r. W dużej mierze zadecydowały o tym słabe wyniki górnictwa (-5,7% w tym okresie) oraz energetyki (-4,2%). Produkcja w kluczowym dla branży leasingowej przetwórstwie przemysłowym wzrosła w tym roku o 4,2%.

Ostatnie dane o zamówieniach przemysłowych (wzrost o 25,8% r/r w październiku) oraz listopadowy odczyt PMI dla sektora przemysłowego na poziomie 51,9 pkt. wskazują na wciąż dobre perspektywy dla wzrostu produkcji przemysłowej w najbliższych miesiącach.

Otoczenie zagraniczne i wyniki eksportu

Tegoroczne wyniki sprzedaży zagranicznej plasują się istotnie poniżej oczekiwań z początku roku. Wyrażony w euro eksport w ciągu trzech kwartałów br. wzrósł o 2,0% r/r, przy dynamice na poziomie 8,5% r/r za cały 2015 rok.

III kwartał przyniósł pogorszenie relacji między eksportem a importem. W tym okresie import wzrósł o 2,0% r/r, a eksport o 1,4% r/r (1,5% r/r vs 3,2% r/r dla samego września). Tegoroczna nadwyżka handlowa wciąż jest wyższa niż w ub. roku (1,41 mld EUR vs 1,16 mld EUR za I-III kw. 2015), ale ostatnie trzy miesiące przyniosły już deficyt handlowy na poziomie 1,00 mld EUR.

Przyspieszenie importu w ostatnich miesiącach w dużej mierze wynika z Programu 500+. Proporcjonalnie duża część dodatkowego popytu jest bowiem zaspokajana towarami zagranicznymi. Stopniowo zanika też efekt wysokiej bazy ub. roku dla cen ropy naftowej.

Wydaje się, że niższa obecnie dynamika polskiego eksportu ma dwa główne źródła. Po pierwsze, wyraźnie obniżyła się dynamika handlu zagranicznego na poziomie globalnym. Światowy wzrost gospodarczy wynosi w tej chwili ok. 3 proc., co powinno być skorelowane z ok 7-8 proc. dynamiką handlu, a spadła ona obecnie poniżej zera. Po drugie, obserwujemy zmianę struktury wzrostu gospodarczego w strefie euro. Jest on w tej chwili w większym stopniu oparty o wydatki konsumentów niż o eksport, co zmniejsza popyt na wytwarzane w Polsce towary, stanowiące komponenty finalnych produktów. Polska ma duży udział eksporcie zaopatrzeniowym (szczególnie do Niemiec), więc jest wrażliwa na niższą dynamikę sprzedaży zagranicznej strefy euro.

W kolejnych kwartałach należy oczekiwać stopniowego przyspieszenia dynamiki eksportu, co może napawać optymizmem. Taki stan rzeczy będzie wynikał  z utrzymania stabilnego wzrostu gospodarczego w strefie euro oraz wysokich odczytów koniunktury.